Ruslara kalsa İstanbul\'u bile isterler

Moskova'nın yükselişi'ni Altın Orda'ya bağlayan Prof. Dr. Hakan Kırımlı, Türk kanı taşımayan Rus bulunamayacağının altını çizerek şunları söyledi;

"Rus asilzadelerinin pek çoğunun ceddi Müslümandır. Mimar Sinan'ın aslının Hıristiyan olmasının hatırlatılması nasıl birilerinin işine gelmiyorsa, bu gerçek de şovenist Rusların hoşuna gitmez."

Rusların yükseldiği dönemde Osman­lı Devleti çok güçlüydü. Peki, Osmanlı Rusya'yı önemsemedi mi?

1699 Karlofça Antlaşması'na ka­dar Lehistan-Litvanya, 1700'deki İs­tanbul Anlaşması'na kadar da Rusya Kırım Hanlığı'na resmen haraç öde­mekteydi. Devletlerarası hiyerarşiyi göstermek için söylüyorum bunları. Osmanlı Devleti'nin temel kaygı­ları Habsburglara ve Safevîlere yö­nelikti. Onlar için henüz Rusya'nın dış siyaseti önemli değildi. Daha ön­ce vurguladığım gibi Osmanlı uzun süre Ruslarla ilişkiyi Kırım Hanları üzerinden kurmuştur. Kırım Han­ları da Rus bölgesini âdeta bir tarla olarak görüyorlardı. Hasat toplar gi­bi her yıl sefere çıkarak ganimet ve esir topluyorlardı.

Fakat 18. yüzyılın başında II. Dev­let Geray Han, Rus tehlikesini fark etmiştir. Onun, “Bunlara dikkat et­mezsek yarın Kırım'ı bile kaybedebi­liriz" ifadesi çok önemlidir. İstanbul bu cümleyle ilgilenmedi. Hatta Os­manlı ricalinden (aynen bugün bazı­larının Türkiye'de dedikleri gibi) bu ifadelerin abartılı olduğunu, Kırım Hanı'nın kendi menfaatini gütmek için Rusya ile Osmanlıların arasını bozmaya çalıştığını iddia edenler çıktı. Karadeniz'in kuzeyi o zaman­lar Osmanlı Devleti'nin ilgisinin bi­rinci derece odaklandığı yer değildi. Rusya adım adım ve gayet sistema­tik olarak güneye ilerlerken Kırım Hanlığı orduları da Safevîler üzeri­ne gönderilmekteydi. Ayrıca o dö­nemde Osmanlı'nın da, Kırım Han­lığı'nın da gözetmesi gereken farklı sosyo-ekonomik dengeler vardı. Os­manlılar, Rusya ile ancak 18. yüz­yılda dış siyaseti güneye doğru in­mek üzerine şekillendiğinde gerçek manâda karşı karşıya geldiler.

Şark meselesini bu bağlamda değerlen­direbilir miyiz?

Rusya Şark Meselesi'nin sacayağı­dır. Denizlere çıkışı olmayan coğraf­yayı 'deniz devleti' haline getirmek isteyen bir adamla karşı karşıyayız: I. Pyotr (Büyük Petro) yahut Osman­lıların söylediği şekliyle Deli Petro. İmkânsızı başarmak istiyor. I. Pyotr iktidara geldiğinde Osmanlı Devleti Batılı güçlerle savaş halindeydi. Fır­sat bu fırsattır diyerek anti-Osmanlı koalisyonda yer alınca kazançlı çıka­cağını düşündü. İşte Rusların İstan­bul rüyası böyle başlamıştır. Daha öncesinde Moskova Knyazlığı'nın İs­tanbul'u alacağı fikri ancak gülünç olabilirdi. Son derece merhametsiz, acımasız bir hükümdar olan Pyotr Rusya'yı askerî, bürokratik ve tekno­lojik yönden hayran olduğu Batı ve Orta Avrupa devletleri seviyesine ge­tirebilmek için fevkalâde radikal de­ğişimlere imza atabildi. İlk iş olarak Osmanlıların en önemli kalelerin­den Azak'ı alıyor, yani İstanbul'un ta­hıl ambarını. Osmanlı Devleti ve Kı­rım Hanlığı bu olay karşısında âdeta şok geçirdi. Bundan sonra Pyotr'un yeni ve gerçek hedefi artık İstanbul idi. Bugün de kudretli Rusya impa­ratorluğu hayalleri görenler için (ki bunlar şu anda kesinlikle Rusya'nın iktidar elitidir) hâlâ öyledir. Yüzyıl­lardır hâkim devlet mantığı anlaşıl­madan Rusya'yı anlayamayız.

Rusya'nın Ortadoğu ve Türkiye'ye kar­şı emelleri değişmedi mi, diyorsunuz?

Rusya, bir imparatorluk olarak kaldığı sürece Ortadoğu ve Türki­ye için de, Avrupa için de bir teh­dittir. Rusya'nın şu an da bilfiil bir imparatorluk, hem de tarihin en geniş imparatorluklarından biri ol­duğu akıllardan çıkmamalıdır. Pa­sifik Okyanusu kıyısındaki Kam­çatka'dan Baltık kıyısındaki bir zamanlar Prusya'nın taht şehri olan Königsberg'e (pardon, Stalin'in ver­diği gülünç adla Kaliningrad'a!) ka­dar uzanan bir ülke başka ne olabi­lir ki? Bu sebeple Türkiye'nin tarihî rakibi ve hasmı olmuş bir ülkeye enerji ve diğer konularda böylesine bağımlı olmak akıl alacak iş değil­di ve çok büyük bir tarihî hataydı. Ümit ederim, son gelişmeler bunun böyle olduğunu yetkili insanlara geç de olsa öğretmiş olsun.

Bugün Rusya'da ne kadar Müslüman yaşıyor?

15-20 milyon kadar olduğu tah­min ediliyor, fakat sayılarını kesin olarak hesap etmek pek kolay de­ğil. Putin geldikten sonra Sovyetle­rin bile yapmadığını yaparak nüfus kâğıtlarındaki milliyet hanesini çı­karttı. Bunun gayesi elbette ki gay­ri-Rus milletlerin
millî kimlikleri­nin kemikleşmesini önleyebilmek ve onların Ruslar içinde asimilasyo­nunu hızlandırabilmekti. Rusya Fe­derasyonu idarî açıdan etno-millî birimlerden ve sadece teritoryal bi­rimlerden (yani sıradan vilâyetler­den) oluşmaktadır.

Putin bu etno-millî birimlerin ortadan kaldırılarak bütün idarî bi­rimlerin âdeta üniter bir devletin sıradan vilâyetleri haline getirilme­si gayesinde olduğunu her zaman açıkça söyleyegeldi. Her halükârda, Rusya için İslâm çok önemlidir. Bun­dan 135 yıl önce İsmail Bey Gaspıra­lı, “Rusya dünyanın en büyük Orto­doks ve Hıristiyan devletidir. Ama dünyanın da en büyük İslam devlet­lerinden biridir" diyordu. Kaynak: Yeni Şafak