Türkiye 69 yıldır IMF\'ye üye

IMF 188 üye ülkenin oluşturduğu uluslararası bir kuruluş. Türkiye, IMF’ye 11 Mart 1947’de CHP iktidarı döneminde katılmıştı. IMF ile ilk stand by düzenlemesi ise 1 Ocak 1961’de yapıldı. Son anlaşma 2005’te Ak Parti iktidarı döneminde imzalandı. AK Parti, 2008 yılında ise IMF ile stand-by anlaşması yapmama kararı aldı.

Türkiye ile IMF arasında bugüne kadar 19 stand-by anlaşması imzalandı. Türkiye’nin IMF ile stand-by yolculuğuna 8 Cumhurbaşkanı ve 37 hükümet eşlik etti.

Türkiye’nin 2002 – 2013 arasında IMF’ye ödediği 23,5 milyar dolar, 109 ülkenin GSYH’sinden daha fazla. IMF’nin İcra Direktörlüğü pozisyonunu 2016’ya kadar Türkiye üstlendi.

Bugüne kadar 49.8 milyar dolarlık anlaşma imzalayan, diğer kalemle 50 milyarı aşan kaynak kullanan Türkiye, Uruguay ve Filipinler ile birlikte en çok anlaşma imzalayan 3 ülkeden biri. Türkiye´nin, IMF ile 52 yıl içinde gerçekleştirdiği stand-by anlaşmaları genelde, bitmesi gereken zamandan önce başarılamadan sona erdi.

İlk Stand-by anlaşması 1 Ocak 1961 (Anlaşma süresi 1 yıl) Türkiye AB ilişkileri de IMF ile IMF ile stand-by düzenlemelerinin başladığı döneme rastlıyor. 1961-1970 yılları arası her yıl IMF ile bir stand-by anlaşması yapıldı. Anlaşmalar genellikle bir yıl dolmadan sona erdi.

Birinci ve ikinci petrol krizi nedeniyle, 1975 yılında 1.8 milyar dolar civarında olan dış ticaret açığı, 1977 yılında 3.4 milyar dolara çıkmış, dolayısıyla Türkiye’nin borç görünümü zayıflamış ve ülkeye kredi kapıları kapanmıştı. 1970’ten, 1978’e kadar IMF’ye sekiz yıllık bir ara verilmiş ve bu süre içinde stand-by anlaşması yapılmamıştır. Ancak 1978 yılından 1980 yılına kadar IMF ile yeniden birer yıllık stand-by anlaşmaları imzalanmıştır.

1979 yılı sonu itibariye ithal ikameci modelin artık işlememeye başlaması ve yaşanan siyasi istikrarsızlık neticesinde ekonomide serbestleşme fikri benimsendi. Buna yönelik olarak 1980 yılında “24 Ocak Kararları” olarak bilinen ekonomide değişim süreci başladı. Türkiye, 18 Haziran 1980 tarihinde ilk kez, IMF ile en uzun stand-by anlaşmasını gerçekleştirdi ve bu anlaşma 17 Haziran 1983’te sona erdi. 1983 yılında yeni bir stand-by düzenlemesine giden Türkiye’nin anlaşması bir yıl sürdü.

1980 yılına gelene kadarki kullanımlar son derecede düşüktür. 1980 yılındaki nispeten büyük destek 24 Ocak kararları ve ekonominin 70 cent’e muhtaç halden kurtarılması amacına dönüktür. 1994 yılındaki destek tümüyle o yıl yaşanan ve büyük ölçüde kendi hatalarımızdan kaynaklanan krizden kurtulmak için alınmıştır. 1999 sonunda başlayan ve 2008 yılında sonuçlanan kredilerin kullanımı ise 2001 krizine giden gelişmeler, 2001 krizi ve sonrası için kullanılmıştır.

2001 Şubat krizinde IMF ile uzun görüşme ve pazarlıklar yapıldı. IMF´den 19 milyar dolar kredi alındı.

Türkiye´nin 2002 yılında IMF´ye 16 milyar 246 milyon SDR (IMF tarafından oluşturulan uluslararası bir ödeme ve rezerv aracı) borç stoku bulunuyordu. Söz konusu borç stoku, 2005 yılında 10 milyar 247 milyon SDR´ye, 2008 yılında 5 milyar 534 milyon SDR´ye, 2010 yılında 3 milyar 654 milyon SDR´ye, 2011 yılında da 1 milyar 874 milyon SDR´ye kadar geriledi. 2012’de ise 19´uncu stand-by´dan kalan borç stoku 562 milyon 109 bin 622 bin SDR´ye indi.

IMF Türkiye Yerleşik Temsilciliği program ilişkisinin sona erdiği 2008 yılından itibaren, IMF ile üyelik ilişkileri doğrultusunda faaliyetlerine devam ediyor. Türkiye, IMF’ye olan borcun bitmesinden sonra yeni bir stand-by anlaşması olmasa bile tüm üye ülkelerin tabi olduğu IV. madde “Konsültasyon Çalışmaları” her yıl yapılıyor.

IMF HAKKINDA

Bugün 188 üye ülkesi bulunan IMF, Temmuz 1944’te, ABD´nin New Hampshire Eyaleti´nde bir Birleşmiş Milletler toplantısında, 1930´ların büyük bunalımının tekrarını önleyecek bir ekonomik işbirliği amacıyla kuruldu.

IMF resmi olarak ilk kez 1945 Aralık ayında 29 üye tarafından anlaşma maddelerinin imzalanmasıyla ortaya çıktı ve 1 Mart 1947’de fiilen faaliyete geçti. Aynı yıl Fransa, IMF’den ilk borç alan ülke oldu. Bretton Woods Konferansına katılan Türkiye ise, IMF’ye kurucu üye olarak katılmadı.

IMF’ye üye ülkeden gelen borç talebi üzerine, çoğu zaman bir düzenleme ve anlaşma çerçevesinde kredi veriliyor. Bu anlaşmalarda ülkenin ödemeler dengesindeki sorunları çözmek için uygulamayı kabul ettiği belirli politikalar ve tedbirler yer alıyor.

1990’lı yıllarda yaşanan ekonomik krizler sonrasında, IMF finansal sistemde istikrarın sağlanması ve yatırımcılarda güvenin oluşturulması için daha aktif rol almaya başladı.

İstikrarı koruma ve ekonomik yardım olarak formüle edilen IMF kredileri borçlu ülkeleri uluslararası sisteme daha da bağımlı hale getirmesiyle sonuçlandı. Zamanla IMF borç verdiği ülkenin kalkınmasından çok verdiği borcun tahsilini önceleyen politikalar uygulamaya başladı.

Dünya Bülteni/ Haber Merkezi